Henry Miller*
Herkes kadar ben de mevcut düzenin bir parçasıyım. Onunla yoğruldum, şekillendim; Ona isyan ettim. Sonunda kabul etmek zorunda kaldım yoksa kalbim kırılarak ölecektim. Ancak koşullarımı kabul etmem, onları onayladığım anlamına gelmez. Her zaman kendi tarzımda yaşamaya çalıştım ve bunu yapmaya devam edeceğim. Benim gibi düşünmüyor diye kimseyi öldürmek, kimsenin malını almak, kimseye zulmetmek istemiyorum. Ben tek amacı hayatı dolu dolu yaşamak olan, barışsever bir adamım. Kulağa kolay ve sıradan gelebilir ama bunu başarmak hayatımın çoğunu aldı.
Yazar olmak benim için kolay olmadı. Yalnızca otuz üç yaşımdayken yazmaya çalıştım. O zaman bile başladığım söylenemez. Bir daha kimseye çalışmamaya, kendi işimin ustası olmaya, sanat yapmaya karar verdiğim 1924 yılından 1934 yılına kadar dergilerde çıkan üç dört önemsiz öykü dışında yazdığım hiçbir şey yayınlanmadı. İlk kitabım Yengeç Dönencesi, 1934 yılında Paris’te Obelisk Press tarafından yayımlandı. Şunu da eklemeliyim ki, bir insan ve sanatçı olarak kişiliğimi Paris’te buldum.
Alanımda uzmanlaştığım bu on yıl boyunca yayımlanmamış bir yazar olarak kaldım; Bunun nedeni kitaplarımın pornografik ve müstehcen görülmesi değil, henüz kimliğimi bulamamış olmamdı, bundan artık eminim. Yengeç Dönencesi’ni yazarken kendi sesimi buldum. Eleştirmenler bu kitabın sözde karakterini tanımlamak için çeşitli görseller yarattılar. Ancak çok kolay tanımlanabilirdi, tek yapmaları gereken bunun bir rahatlama, bir rahatlama çabası olduğunu söylemekti. Kitap her ne kadar güzel, klasik ya da uygun edebiyat tanımına uymasa da, doğuşunu kaçınılmaz kılan koşullar göz önüne alındığında normal ve doğaldı. Eleştirmenlerin çoğu en azından yirmi yıl sonra onu önemli bir eser, hatta bir sanat eseri olarak kabul etti.
(…)
Buraya kadar yazdıklarım, hayatıma ve kitaplarıma aşina olmayanları bilgilendirmek amacıyla bir giriş niteliğinde sayılabilir. Daha doğrudan ve spesifik olmak gerekirse, kendimi kelimelerle anlatmaktaki asıl amacımın, kendimi mümkün olduğunca açık ve çıplak bir şekilde, utanmadan sunmak olduğuna içtenlikle inanıyorum. Bunu neden yapmak istediğim sorulsa ancak şu cevabı verebilirim; Çünkü tabiatım ve mizacım beni buna mecbur ediyor. Hayatla, bir bütün olarak hayatla, her yönüyle ilgileniyorum. En iyi bildiğim hayat kendi hayatımdır. Kendi hayatımı inceleyerek, detaylı bir şekilde anlatarak, pervasızca ortaya çıkararak, onu güçlenmiş ve büyülenmiş olarak geri sunduğuma inanıyorum. Bu bir yazara yakışan bir görevdir ve bunu benden önce yapan pek çok ünlü yazar vardır.
Yazma Üzerine, Henry Miller, Çeviren: Avi Pardo, 245 sayfa, Siren Yayınları, 2023.Cinselliğin yaşamın önemli bir parçası olduğu tartışılmaz. Cinselliğin yaşamdaki rolünün veya öneminin kişiden kişiye değiştiği genel olarak kabul edilmektedir. Sorulması gereken asıl soru şu: Edebiyatta hayatın cinsellik hakkındaki gerçeklerinden ne kadar faydalanabiliriz? Belki asıl sorun bu değildir, belki asıl sorun cinselliğin sunuluş biçimindedir. Özetle şu soruyu sormak gerekir: Bir sanat eserinde cinselliğe doğru ya da yanlış bir yaklaşım olabilir mi? Bu bizi hemen bir sonraki soruya götürüyor: Ahlakçının, sansürün, polisin yaklaşımı mı doğru yaklaşım? Veya, tercih ederseniz, yasa koyucular aracılığıyla sanatta neyin doğru neyin yanlış olduğuna karar verecek nihai otorite Devlet mi olmalıdır?
Bana öyle geliyor ki, ahlak bekçilerinin kısıtlayıcı çabaları, yasaklı edebiyata erişimin bizi hayvanlar gibi davranmaya yönelteceği fikrine dayanıyor. Ancak bu şekilde düşünmek hayvanlar alemini karalamak anlamına gelir. Aynı zamanda insanın en önemli özelliği olan tutkuyu da karikatürize ediyor. İnsan tutkusunun ölçeği neredeyse sonsuzdur ve akıl almaz yüksekliklere ve derinliklere ulaşır. Tutku tam da bu tür aşırılıkları kapsadığı için insanlığımızın temel taşıdır. Dünyadaki tüm canlılar arasında davranışları öngörülemeyen tek canlı insandır. Hepimizin içinde bir yaratılış parçası var. Özgürlüğümüz biraz da olsa kısıtlandığında ruhsal olarak sakat kalıyoruz. Bizi bütün yapan, bizi insan yapan doğamızdaki çeşitliliğin farkında olmak ve bizi oluşturan sayısız unsuru bütünleştirmektir. Din bizi aziz ya da düzgün vatandaşlar yapabilir; Ama bizi özüne kadar insan yapan şey özgürlüğümüzdür. Tüm hayatlarını zihinsel prangalarla geçirmiş olanlar için korkunç bir kelime.
Montaigne, “Virgil’in Bazı Ayetleri Üzerine” başlıklı makalesinde şöyle diyor: “Cinsel ilişki insanlığa bu kadar doğal, bu kadar gerekli, bu kadar yasal ne yapıldı ki, utanmadan onun hakkında konuşamıyoruz ve onu önemli ve doğru konuşmalarımızın dışında bırakamıyoruz. ? Öldürmek, soymak ve ihanet etmek için kelimeleri cesurca kullanırız ama diğeriyle ancak fısıltıyla konuşmaya cesaret edebiliriz. Bundan, onu ne kadar az sözle dile getirirsek, zihnimizi onunla doldurmakta o kadar özgür olacağımız mı çıkıyor? Çünkü en az kullanılan, en az yazılan, en çok örtülen kelimelerin en çok bilinen ve anlaşılan kelimeler olması çok saçma. Hangi yaşta olursa olsun, hangi ahlaki değere sahip olursa olsun, bu kelimeleri ekmek kelimesini bildiği kadar bilmeyen bir tek kişi bile bulamazsınız…”
Özellikle çağdaş zamanlarda müstehcenliğin uyandırdığı endişe ve dehşetin düşünceden çok kullanılan dilden kaynaklandığına inanıyorum. Güya ilkel tabularla karşı karşıyayız. Çoğu cinsellikle ilgisi olmayan bazı kelimelerin “yasak” sayılması gerçekten şaşırtıcı. Bu yazılı görüntüler karşısında şaşkına dönen, acı çeken, yaralanan ve dehşete düşenler, aslında bunları konuşma dili aracılığıyla tanıyor. Hepimiz bu “pis”, “kaba”, “çirkin” kelimeleri beşikten mezara her gün duyuyoruz. Peki neden henüz onlara karşı bağışıklık kazanamadık? Bizi onlara karşı savunmasız bırakan nasıl bir büyüleri var? Ahlakçıların özellikle edebiyatta bu tür ifadelerin kullanılmasına karşı çıktıklarının altını çizmede fayda görüyorum. Peki edebiyat neden konuşulan dilden daha kutsal olsun ki? Yazmak da bir konuşma biçimi değil mi? Gençliği yozlaştıran sadece -her zaman öne sürdüğümüz o saygıdeğer sözle- müstehcen dil midir? Gençliği yozlaştıranlar, çağlar boyunca o kadar farklı nedenlerle o kadar çok suçlandı ki, “kötülükler” listesinin bundan daha ayrıntılı olabileceğine inanmak zor. Ve bu suçlamalar her zaman hayatın ruhunu hedef almaktadır. Hayat, tekrar tekrar gördüğümüz gibi, ahlaki ilkeler, maddeler veya emirlerle sınırlandırılmayı reddediyor. Hayatı yöneten ruhtur ve özünde yüce olan insan ruhu yenilmez kalır.
(…)
Bazen kendime “ahlaksız” kitapların yasaklanmasının arkasında daha derin bir neden olup olmadığını soruyorum. “Müstehcen” kitapların yazarlarının çoğunlukla doğruyu söyleyen yazarlar olduğunu gözlemledim. Kötü alışkanlıklarımızı açığa çıkarmak için sık sık sakıncalı, “ahlaksız” bir dil kullanıyor. Gerçeklikleri şok edicidir çünkü gerçek her zaman çıplaktır. Zamanımızda çok yaygın olan hile ve ikiyüzlülük, dürüst insanları patlayıcı ve şok edici bir dil kullanmaya teşvik ediyor. Ancak gerçeği kollarını açarak karşılayanlar ve hayata inananlar, bu dilin kullanılmasında iğrenç bir şey görmüyorlar. Açıkçası acımasız kötülük dışında kişisel olarak “iğrenç” bulduğum çok az şey var. Bir konunun, biçimin ya da yaklaşımın kendi prestijinden dolayı kınanmasını açıkçası anlayamıyorum. Günlük hayatımız çirkinliklerle doluysa birilerinin bunu tanımlayıp tüm detaylarıyla ortaya çıkarması kaçınılmazdır. Bilginin yayılması ne kadar bastırılabilirse hayata dair gerçekler de o kadar bastırılabilir. Tüm bu sansürün başarmayı umabileceği tek şey, kaçınılmaz olanı geciktirmektir. Çünkü dünyadaki her şey gibi kitaplar da içsel ihtiyaçlarımızı karşılamak için yaratılmıştır. Kitaplar zamanın ruhunun bir parçasıdır. Düşünce bastırılamaz. Çeşitli sanatlarda yüzeye çıkmanın bir yolunu bulamazsa toprağı kazar, yeraltı kanallarını takip eder ve sonunda yaşam kaynaklarını zehirler. Üstelik bazı fikirler ne kadar iğrenç olursa olsun, yaratıcılarının berbat insanlar olma ihtimali oldukça düşüktür. Fikirler havada uçuşur ve sanatçı bunları kullanır. Müstehcen edebiyatın tüm edebiyat türlerinin en zoru olması da ilginç bir olgudur. Antik çağlardan beri var olan ve hiçbir şekilde korunmamasına rağmen aleyhinde söylenen her şeye rağmen reklamı yapılmadan ayakta kalmayı başarmıştır. Onun kadar güçlü olan başka bir tür daha vardır; o da okült edebiyattır. Biri hiçbir ahlaki ilkenin veya cezanın silemeyeceği hayati bir ihtiyaca, diğeri ise içimizdeki hiçbir bilimsel veya dini açıklamanın tatmin edemeyeceği gizem duygusuna karşılık gelir.
(…)
O kelime “ahlak”! Ne zaman duysam onun adına işlenen suçlar aklıma geliyor. İnsan zulmünün neredeyse tüm tarihi bu kelimenin yarattığı kafa karışıklığının bir sonucudur. Bir değil birçok ahlaka sahip olmanın yanı sıra, görünen o ki, tüm ülkelerde, hakim ahlak ne olursa olsun, barış zamanı için farklı, savaş zamanı için farklı bir ahlak var. Savaş zamanında her şey mubahtır, her şey affedilebilir. Kazanan tarafın işlediği tüm iğrenç ve utanç verici suçlardan bahsediyorum. Yenilip günah keçisi ilan edilenin “ahlakı” yoktur. Eğer gerçekten ölüm yerine yaşama tapmış olsaydık, eğer yıkım yerine yaratıma değer vermiş olsaydık, çaresizlik yerine verimliliğe inansaydık, kendimiz için koyabileceğimiz en yüksek hedefin savaşı ortadan kaldırmak olduğu sonucuna varırdık. Katliamdan bıkmış insanların kasaplara, savaşı planlayanlara, savaş yöntemlerini belirleyenlere, silah imalatçılarına saldırmasını beklersiniz. Şeytani boyutlara ulaşmış silahlardan bahsediyoruz. “Kasaplar” diyorum çünkü sonuçta bu adamlar kasaptan başka bir şey değil. Soğukkanlılıkla, savaş çıkmadan çok önce, başkalarını kendileri adına savaşmaya hazırlıyorlar; Korkunun ve yıkımın her türlüsünü zihinlerinde barındırıp, planlarını hayata geçirmek için en uygun fırsatı kollayarak, sakin, bilinçli, acımasızca işlerini yürütürler. Bu insanlık dışı makinenin işleyişine dahil edilen ve katkıda bulunmak zorunda bırakılanlar tamamen temiz olmasalar bile katliamın planlanması ve hazırlanmasından sorumlu değiller. Kaderin getirdiği tehlikelere göre eninde sonunda korkak ya da kahraman ilan edilecekler. Onların rolü itaat etmektir. Yara almadan hayatta kalmayı başaranlar ruhsal açıdan sakat kalacaklar. Yeni bir savaşla karşı karşıya kaldıklarında -çünkü her savaş yeni bir savaşa yol açar- bu “kurbanların” merhametli ve bağışlayıcı olmaları beklenemez. İstemeden çektikleri bunca acıların bedelini oğullarına, kızlarına ödetmeleri kaçınılmaz… O halde diyorum ki, eğer bu fedakarlık ve intikam bağı ahlaka yabancı değilse ve eğer bu söylenecek son söz değilse. Ahlaksızlıkla ilgili söylenecek olursak, kelimenin hiçbir anlamı yoktur. Bizi yok eden ve zayıflatan pornografik ya da müstehcen yazılar değil; Bizi asıl yıkan savaşlar ve savaş planlarıdır.
*Yazar
